เชื้อดื้อยาเกิดขึ้นได้อย่างไร

(How Antibiotic Resistance Happens?)
[seopress_breadcrumbs]

กลไกการกลายพันธุ์ของเชื้อแบคทีเรียดื้อต่อยาปฏิชีวนะ

Acquired Resistance เกิดขึ้นจากการกลายพันธุ์ภายหลังสัมผัสกับยาปฏิชีวนะขนานที่แบคทีเรียเคยไวต่อการรักษามาก่อน ทำให้เกิดการสร้างกลไกการดื้อต่อยาปฏิชีวนะลักษณะใดลักษณะหนึ่งต่อไปนี้

(Acquired Resistance Mechanisms)

  1. Restrict access of the antibiotic: เชื้อแบคทีเรียป้องกันไม่ให้ยาผ่าน หรือจำกัดปริมาณที่ผ่านเข้า cell1. ตัวอย่าง: Gram-negative bacteria เปลี่ยนแปลง outer layer (membrane) ทำให้ยาผ่านเข้าไม่ได้
  2. Get rid of the antibiotic: เชื้อแบคทีเรียกำจัดยาปฏิชีวนะที่เข้าสู่ cell แล้วให้ออกจาก cell โดยใช้ปั๊มในผนังเซลล์
    ตัวอย่าง: Pseudomonas aeruginosa bacteria กำจัดยากลุ่ม fluoroquinolones, beta-lactams, chloramphenicol, และ trimethoprim ที่เข้าใน cell
  3. Change or destroy the antibiotic: เชื้อโรคสร้างเอ็นไซม์เพื่อทำลายคุณสมบัติของยาปฏิชีวนะ
    ตัวอย่าง: Klebsiella pneumoniae bacteria สร้างproduce enzymes “carbapenemases” ซึ่งทำลายยากลุ่ม carbapenem และbeta-lactam อื่นๆ
  4. Change the targets for the antibiotic: เชื้อแบคทีเรียเปลี่ยนพันธุกรรม ทำให้ไม่สามารถออกฤทธิ์ที่ตำแหน่ง Target ที่ยาไปจับได้
    ตัวอย่าง: Escherichia coli ที่มียีน mcr-1 ไปเพิ่มสารประกอบไปที่ด้านนอกของผนังเซลล์ ทำให้ยา colistin ไม่สามารถออกฤทธิ์ที่ตำแหน่ง Target ได้
  5. Bypass the effects of the antibiotic: เชื้อแบคทีเรียเปลี่ยนพันธุกรรม ทำให้ยาไม่สามารถล็อก Target ตำแหน่งที่ใช้ออกฤทธิ์ได้
    ตัวอย่าง: Staphylococcus aureus bacteria bypass target ของยา trimethoprim

กลไกการแพร่พันธุ์ของเชื้อดื้อต่อยาปฏิชีวนะ
(Mechanisms of AMR Spreading)

เชื้อแบคทีเรียที่ต่อต้านหรือดื้อต่อยาปฏิชีวนะ จะถ่ายทอดความสามารถการต่อต้านทานผ่านการแคลื่อนที่ของชิ้นส่วนพันธุกรรมที่ 3 ตำแหน่ง (Mobile Genetic Elements) ได้แก่

  1. Plasmid: วงของ DNA
  2. Transposons: ชิ้นส่วนย่อยของวง DNA ที่หลุดลอกออกมา
  3. Phages: เชื้อไวรัสเป็นพาหะนำ DNA ของเชื้อที่ดื้อยาไปติดต่อให้เชื้อตัวอื่น

โดยใช้กระบวนการหลักต่อไปนี้:

  1. Transduction: สายพันธุกรรมของเชื้อที่ดื้อยาส่งผ่านไปให้เชื้ออีกตัวหนึ่งผ่าน Phages
  2. Conjugation: สายพันธุกรรมของเชื้อที่ดื้อยาถ่ายทอดให้เชื้ออีกตัวหนึ่งโดยการสัมผัส
  3. Transformation: สายพันธุกรรมดื้อยาที่หลุดจากเชื้อที่ตายแล้วหรือเชื้อตัวอื่นและเข้าสู่เชื้ออีกตัวหนึ่ง
Overview
เชื้อแบคทีเรียดื้อยาเข้าข่ายภัยคุกคาม
Antibiotic Resistance Threat
Multi-Drug-Resistance Organisms (MDRO)
Fact Sheets